«اسماعیل باقری» معتقد است که برخی مسائل سیاسی موجب شده تا روابط اقتصادی ایران و پاکستان از یک حدی فراتر نرود، در حالی که دو کشور از ظرفیت های فراوانی برای گسترش مبادلات تجاری به ویژه بازگشایی گذرگاه های مرزی و تسهیل رفت آمد شهروندان برخوردارند.
چند روز پیش، دومین گذرگاه مرزی ایران با پاکستان با حضور مقامات دو کشور افتتاح گردید. از نظر مقامات ایرانی و پاکستانی، راه اندازی این گذرگاه در منطقه مرزی «ریمدان» یک روز تاریخی و امیدواری بیشتر و گامی بلند را در جهت توسعه و افزایش حجم مبادلات تجاری میان دو کشور ایجاد کرد زیرا روابط دیرینه و در واقع هفتاد ساله دوجانبه همواره دچار نوسان و دست خوش فراز و نشیبهایی بوده است.
برخی از کارشناسان حوزه افغانستان و پاکستان معتقدند که در مناسبات فی مابین ایران و پاکستان، تأثیرپذیری همکاری های اقتصادی از تحولات سیاسی داخلی و منطقه ای از جمله مهمترین دلایل پایین بودن سطح روابط اقتصادی میان دو کشور در سالهای اخیر بوده است. همچنین عدم شناخت ظرفیت ها و منابع دو طرف یکی دیگر از دلایل اندک بودن این حجم بوده است.
حال گشایش گذرگاه مرزی ایران و پاکستان نشانگر این مسئله است که ایران برای گسترش تجارت با همسایگان خود اهمیت قائل است و از طرف دیگر، پاکستان نیز با روی کار آمدن عمران خان به عنوان نخست وزیر از دو سال گذشته، همواره در تلاش بوده تا امکان توسعه روابط میان دو کشور بیش از پیش فراهم گردد.
دستیابی به رشد و توسعه همکاری های اقتصادی و حجم تبادل تجاری به ارزش پنج میلیارد دلار در صورتی محقق می شود که از تمامی ظرفیت ها برای توسعه با در نظر گرفتن رفاه و آسایش مرز نشینان بهره برداری شود.
از طرف دیگر علاوه بر طرح این مسائل، از سوی دیگر چندین ماه است که روابط پاکستان و عربستان دچار تنشهایی گردیده است. گسترش شراکت تجاری عربستان با هند و نادیده گرفتن بحران کشمیر از سوی عربستان و مسائل دیگر روابط دو جانبه را تیره و تار کرده است. تیرگی این روابط در روابط پاکستان با ایران به عنوان رقیب منطقه ای تاثیرگذار است.
بر همین اساس و با توجه به اهمیت روابط ایران با کشورهای همسایه از جمله پاکستان، گفتگویی را با «دکتر اسماعیل باقری» کارشناس مسائل افغانستان و پاکستان ترتیب داده‌ایم که در ادامه آمده است:
*گشایش گذرگاه مرزی ایران و پاکستان (ریمدان - گبد) نشان می دهد که ایران برای گسترش تجارت با همسایگان خود اولویت قائل است. سفیر ایران در اسلام آباد از گشایش این گذرگاه به عنوان روز تاریخی برای ایران و پاکستان در جهت افزایش مناسبات تجاری یاد کرد. همچنین، سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان، گشایش مرز ریمدان_گبد را گامی بلند برای تقویت ارتباطات مردم دو کشور همسایه دانست. حال از دیدگاه شما افتتاح این طرح تا چه اندازه در گسترش مناسبات تهران_ اسلام آباد با توجه به اینکه از ماههای اخیر روابط پاکستان با عربستان ( رقیب منطقه ای ایران) دچار تنش شده، تاثیرگذار است؟
ایران و پاکستان دارای اشتراکات فراوان فرهنگی، تاریخی، دینی و سرزمینی هستند و هر دو از ظرفیت های بالای اقتصادی برخوردارند، اما برخی مسائل سیاسی موجب شده تا روابط اقتصادی از یک حدی فراتر نرود. در حالی که ایران و پاکستان با داشتن مرز ۹۰۹ کیلومتری، ظرفیت های فراوانی برای گسترش مبادلات تجاری به ویژه بازگشایی گذرگاه های مرزی و تسهیل رفت آمد شهروندان دو کشور دارند.
از آنجایی که اقتصاد کشور پاکستان بر پایه کشاورزی است، تبادل محصولات کشاورزی بین دو کشور برای پاکستان سودمند خواهد بود و در مقابل ایران نیز می تواند برخی نیازهای انرژی پاکستان را برآورده کند. این کشور به دلیل فقدان منابع طبیعی و محدودیت در منابع نفتی و گازی، به شدت به برق و انرژی ایران نیازمند است و با توجه به اختلافات سیاسی بین پاکستان و کشورهای عربی به ویژه امارات و عربستان سعودی، تهران و اسلام آباد بتوانند در آینده نه چندان دور خط لوله صلح را عملیاتی کنند. البته به نوعی تحت تاثیر برخی ملاحظات سیاسی، عملیاتی نشده است.
ایران و پاکستان باید تلاش کنند تا ظرفیت های تجاری ایران و پاکستان از وضعیت بالقوه به بالفعل برسد و تبادلات تجاری افزایش یابد. البته برطرف ساختن برخی موانع تجاری و گمرکی در کنار برخی ملاحظات سیاسی و حتی مسائل امنیتی برای بالفعل شدن ظرفیت های اقتصادی دو کشور ضروری است.
بدون شک با ایجاد بازارچه های مرزی نظیر «ریمدان - گبد» در جنوب استان سیستان و بلوچستان در فاصله ۱۳۰ کیلومتری بندر راهبردی چابهار، می توان به افزایش مبادلات تجاری و توسعه روابط اقتصادی امیدوار شد. گفتنی است پیش از این فقط گذرگاه مرزی «میرجاوه_تفت» بین ایران و پاکستان برای مبادلات تجاری و رفت و آمد شهروندان دو کشور فعال بود. با گشایش گذرگاه ریمدان_گبد، از تراکم و ازدحام در گذرگاه مرزی میرجاوه_تفت کاسته خواهد شد.
*راه اندازی خط آهن خواف_هرات تا چه اندازه در گسترش مناسبات ایران و افغانستان و نیز برای خود افغانستان تاثیر گذار است؟
روابط اقتصادی افغانستان و ایران طی چند سال گذشته از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار بوده است، اما نبود شبکه ریلی و جاده‌های ترانزیتی در کشور همسایه در کنار برخی موانع موجب شده تا همه ظرفیت های موجود در تبادلات تجاری بین دو کشور عملیاتی نشود.
افتتاح خط آهن خواف_هرات، این امیدواری را برای دو کشور به وجود آورده تا در آینده روابط اقتصادی دو کشور همسایه گسترش پیدا کرده و به نوعی زمینه برای متصل شدن شرق با غرب آسیا فراهم شود. البته تحقق این امر منوط به توسعه خط آهن هرات به مزار شریف و خط آهن بندر حیرتان در شمال افغانستان است.
این خط آهن می تواند مبادلات تجاری و رفت و آمد شهروندان دو کشور را تسهیل کند. پوشش خدمات ترابری ریلی، تسهیل صادرات و واردات کالا و مسافر بین دو کشور، خروج افغانستان از انزوای جغرافیایی، کاهش وابستگی افغانستان به گذرگاه های مرزی پاکستان، فعال شدن منطقه سنگان در ایران و هرات در افغانستان، افزایش ایمنی در ترابری منطقه و صدور کالا، فراهم آمدن امکان توسعه و ایجاد کریدور ریلی از هرات به مزار شریف در شمال غرب افغانستان در آینده، کاهش هزینه های نسبی حمل و نقل و رفع انحصار حمل و نقل جاده‌ای و ایجاد شرایط مناسب برای کوتاه کردن مدت زمان حمل و تحویل کالا در حجمی بالاتر از شرایط حمل جاده‌ای، از جمله مزایای افتتاح خط ریلی خواف- هرات است.
البته این موارد زمانی سودمندی بیشتری خواهد داشت که خط آهن روزنک تا هرات و سپس ادامه آن تا مزار شریف در میان مدت احداث و مورد بهره برداری قرار گیرد.
مصاحبه از: تهمینه غمخوار/ سایت بازار
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/21447
تگ ها:
گفتگوی با کارشناس شبه قاره؛
نیمی از ثروت جهان در اختیار 3 کشور
